Co warto wiedzieć o profilu lipidowym?
- Czym jest lipidogram?
- Jakie są normy dla wyników cholesterolu, LDL, HDL i triglicerydów?
- Jak rozumieć wynik lipidogramu?
- Kto powinien wykonać lipidogram i kiedy?
Czym jest lipidogram?
Definicja lipidogramu
Lipidogram, inaczej panel lipidowy lub profil lipidowy, służy do oceny stężeń różnych lipidów we krwi, takich jak cholesterol i triglicerydy.Rola cholesterolu w organizmie
Rola cholesterolu w organizmie
Cholesterol jest substancją chemiczną, która należy do grupy lipidów, czyli tłuszczów. Jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Około ⅓ cholesterolu w ciele człowieka pochodzi z pożywienia. Pozostałe ⅔ cholesterolu jest produkowane przez organizm – przede wszystkim przez wątrobę.
Na ilustracji obok zobaczysz, jaką rolę pełni cholesterol w Twoim ciele.
Jak widzisz, cholesterol pełni wiele ważnych funkcji w ludzkim ciele. Musi być dostarczany do tkanek całego organizmu z wątroby, w której jest produkowany, oraz z jelit, w których jest wchłaniany z pożywienia. Podobnie jak inne tłuszcze cholesterol nie jest rozpuszczalny w wodzie i stąd nie może być przenoszony przez krew w swojej czystej formie. Dlatego jest transportowany przez lipoproteiny – specjalne białka służące do przemieszczania cholesterolu. Najważniejszymi lipoproteinami są LDL i HDL.
Lipoproteiny LDL i HDL
LDL – „zły cholesterol” i jego wpływ na zdrowie
LDL – transportuje cholesterol z wątroby do tkanek organizmu, gdzie jest wykorzystywany do różnych procesów, takich jak budowa błon komórkowych i synteza hormonów.
Gdy stężenie LDL jest wysokie, dochodzi do odkładania się cholesterolu w ścianach tętnic, co rozpoczyna proces tworzenia się blaszki miażdżycowej. Właśnie ze względu na udział w rozwoju miażdżycy LDL jest nazywany „złym cholesterolem”
HDL – „dobry cholesterol” i jego korzyści
HDL – usuwa nadmiar cholesterolu z tkanek i transportuje go z powrotem do wątroby, gdzie jest rozkładany i wydalany z organizmu. HDL pomaga usuwać nadmiar cholesterolu z krwi i tętnic, przeciwdziałając odkładaniu się blaszek miażdżycowych. Dlatego jest nazywany „dobrym cholesterolem”.
Triglicerydy: Funkcje i źródła
Rola triglicerydów jako źródła energii
Triglicerydy (lub trójglicerydy; w skrócie TG) są tłuszczami występującymi zarówno w produktach zwierzęcych, jak i roślinnych. Triglicerydy obok węglowodanów są najważniejszym źródłem energii, które czerpiemy z pożywienia każdego dnia. Poza tym są przechowywane w tkance tłuszczowej jako zapas energii. Dzięki temu mogą być wykorzystane przez organizm w trakcie głodu lub intensywnego wysiłku fizycznego, gdy zapotrzebowanie na energię jest wysokie. Nie tylko pożywienie jest źródłem triglicerydów w organizmie.
Oprócz żywności triglicerydy są produkowane przez organizm w jego głównym laboratorium – czyli w wątrobie. Kiedy spożywasz zbyt dużą ilość wysokoenergetycznego jedzenia (przede wszystkim cukrów prostych), jego nadmiar, który nie został zużyty przez Twoje ciało, trafia do wątroby, a ona przekształca go w triglicerydy. Następnie wątroba uwalnia triglicerydy do krwi, a one trafiają do tkanki tłuszczowej.
Czym jest lipidogram? – znaczenie
Znaczenie lipidogramu dla zdrowia
Teraz, kiedy już wiesz nieco więcej o cholesterolu i triglicerydach, wspólnie zastanowimy się, w jakim celu bada się ich stężenie we krwi. Choroby układu krążenia, takie jak zawał serca czy udar mózgu, są dominującą przyczyną śmierci ludzi na całym świecie. Dlatego od wielu lat naukowcy prowadzą badania nad czynnikami, które prowadzą do rozwoju tych chorób, aby ustalić, jak można im zapobiegać i jak je leczyć. Jednym z tych czynników jest podwyższony poziom cholesterolu i triglicerydów. Nadmiar cholesterolu i triglicerydów uczestniczy w rozwoju miażdżycy, która leży u podłoża większości chorób układu krążenia. Właśnie dlatego zaburzenia lipidowe (nieprawidłowe stężenia lipidów) są czynnikiem ryzyka sercowo-naczyniowego – czyli ryzyka chorób układu krążenia (zawału serca, udaru mózgu).
Lipidogram służy więc jako ważne badanie, które umożliwia ocenę ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i podejmowanie działań w celu jego obniżenia.
Jak zrozumieć wynik lipidogramu?
Interpretacja wyników lipidogramu
Teraz przyjrzymy się bliżej, jak wygląda wynik profilu lipidowego.
- Cholesterol całkowity (skrót TC – od angielskiego total cholesterol) określa stężenie cholesterolu we krwi, obejmując wszystkie jego frakcje, włączając LDL, HDL i pozostałe.
- LDL-cholesterol (skrót LDL-C) określa stężenie frakcji „złego cholesterolu”, która wędruje z wątroby do komórek organizmu. Dla osób zdrowych, których ryzyko sercowo-naczyniowe określa się jako „niskie”, norma stężenia cholesterolu LDL wynosi poniżej 115 mg/dl. Jednak u osób obciążonych chorobami i czynnikami ryzyka chorób układu krążenia, normy stężenia cholesterolu LDL są niższe. Kto należy więc do tej drugiej grupy? Do grupy osób obciążonych chorobami i czynnikami ryzyka chorób układu krążenia należą:
- 1) osoby obciążone licznymi czynnikami ryzyka, takimi jak starszy wiek, nadciśnienie tętnicze, palenie papierosów,
- 2) osoby chorujące na: – cukrzycę, – przewlekłą chorobę nerek, – chorobę wieńcową,
- 3) osoby, które przebyły zawał serca lub udar mózgu.
Jeżeli należysz do tej grupy, koniecznie skonsultuj swoje wyniki lipidogramu z lekarzem, aby dowiedzieć się, jakie jest Twoje docelowe stężenie cholesterolu LDL.
Hipercholesterolemia
Przyczyny pierwotnej i wtórnej hipercholesterolemii
Podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego lub LDL nazywa się HIPERCHOLESTEROLEMIĄ. Skąd bierze się podwyższone stężenie cholesterolu?
Najczęstszą przyczyną hipercholesterolemii jest połączenie dwóch przyczyn:
- skłonności genetycznej,
- niewłaściwej diety.
Ta postać hipercholesterolemii jest nazywana „pierwotną”. Rzadziej hipercholesterolemia jest powikłaniem schorzeń, takich jak: niedoczynność tarczycy, choroby nerek, wątroby. Może być również działaniem niepożądanym stosowanych leków. Ta postać hipercholesterolemii jest nazywana „wtórną”.
Hipercholesterolemia znacznie podnosi ryzyko zawału serca i udaru mózgu – w końcu cholesterol stanowi podstawowy składnik blaszek miażdżycowych, utrudniających przepływ krwi do narządów. Badania wykazują, że nawet 60% dorosłych Polaków ma za wysokie stężenie cholesterolu LDL – to aż 6 na 10 osób! Na szczęście skuteczne leczenie hipercholesterolemii jest możliwe
Czy stężenie cholesterolu LDL może być za niskie?
Stężenie cholesterolu LDL poniżej 50 mg/dl jest uważane za niskie. Przeprowadzone do tej pory badania nie wykazały, że niskie stężenie cholesterolu LDL jest niebezpieczne dla zdrowia. Na ten moment u osób z niskim stężeniem LDL nie prowadzi się żadnego leczenia ani nie zaleca diety bogatej w cholesterol.
Cholesterol HDL
Różnice poziomu HDL u mężczyzn i kobiet
HDL-cholesterol (skrót HDL-C) określa stężenie frakcji „dobrego cholesterolu”, która transportuje cholesterol z tkanek do wątroby, gdzie jest on rozkładany. Zwróć uwagę, że w przeciwieństwie do cholesterolu całkowitego i LDL, których niski poziom jest pożądany, wysoki poziom HDL jest korzystny dla zdrowia. Dlaczego prawidłowy poziom HDL jest inny dla mężczyzn i kobiet?
Kobiety mają naturalnie wyższe stężenia cholesterolu HDL niż mężczyźni. Jest to spowodowane działaniem estrogenów, czyli żeńskich hormonów płciowych, które wpływają na przetwarzanie cholesterolu przez wątrobę. Dlatego punkt odcięcia prawidłowego stężenia HDL dla kobiet jest wyższy niż dla mężczyzn.
Znaczenie odpowiedniego poziomu HDL
Z czym wiąże się za niski poziom HDL? „Dobry cholesterol” HDL pochłania nadmiar cholesterolu z tkanek i krwi, odprowadza go do wątroby, która go rozkłada i wydala z organizmu. Odpowiedni poziom HDL chroni organizm przed chorobami układu krążenia. Niskie stężenie HDL przyczynia się do rozwoju miażdżycy i wynikających z niej chorób.
Skąd bierze się niskie stężenie HDL? Zbyt niski poziom HDL najczęściej wynika z:
- nieprawidłowego stylu życia – niewłaściwej diety, palenia papierosów, niskiej aktywności fizycznej,
- chorób, takich jak cukrzyca lub nadciśnienie tętnicze,
- predyspozycji genetycznej.
Niskie stężenie HDL zazwyczaj współwystępuje z innym odchyleniem w lipidogramie – np. z podwyższonym poziomem LDL lub triglicerydów.
Triglicerydy (TG)
Przyczyny podwyższonego stężenia triglicerydów
Triglicerydy (skrót: TG) są tłuszczami, które stanowią rezerwę energetyczną i budują tkankę tłuszczową. Ich stężenie we krwi nie powinno przekraczać 150 mg/dl. Podwyższone stężenie TG jest nieprawidłowe i może być spowodowane:
- niewłaściwą dietą, bogatą w tłuszcze nasycone i cukry proste oraz nadmiernym spożywaniem alkoholu,
- cukrzycą typu 2,
- otyłością,
- chorobami nerek i wątroby,
- stosowaniem niektórych leków.
Za wysoki poziom TG jest kolejnym czynnikiem ryzyka rozwoju miażdżycy i chorób układu krążenia.
Jakie są wskazania do badania lipidogramu?
Profilaktyka zdrowotna
- Lipidogram jest jednym z badań profilaktycznych, czyli takich, które lekarz zleca bez podejrzenia choroby, aby dowiedzieć się, w jakim stanie jest Twoje zdrowie.
- Obowiązkowo czeka to każdego od 40. roku życia, ponieważ od tego wieku ryzyko zachorowania na choroby sercowo-naczyniowe (takie jak zawał serca czy udar mózgu) zaczyna szybciej rosnąć, a nieprawidłowe stężenia lipidów dodatkowo zwiększają to ryzyko. Dzięki takiemu działaniu będzie można w porę wdrożyć leczenie, które pomoże zadbać o Twoje zdrowie.
Badanie kontrolne
Lekarz zleca lipidogram jako badanie kontrolne u osób, u których:
- wcześniej stwierdzono nieprawidłowe stężenia lipidów, aby sprawdzić, czy dieta lub leki pozwoliły je unormować;
- występują choroby układu krążenia, takie jak nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa lub choroby zwiększające ryzyko sercowo-naczyniowe, np. cukrzyca lub choroby nerek.
Jak przygotować się do badania lipidogramu?
- Na pobranie krwi zgłoś się rano.
- Pamiętaj, żeby być na czczo – czyli bez jedzenia przez co najmniej 12 godzin (możesz pić wodę!).
- W dzień przed badaniem nie musisz przestrzegać żadnej specjalnej diety, ale nie spożywaj alkoholu.
Zapisz się do naszego newslettera i otrzymuj materiały edukacyjne, informacje o nowych artykułach, kursach i zniżkach.
Ucz się zdrowia z darmowymi kursami!
Poznaj niezbędną wiedzę, która da Ci poczucie kompetencji i oszczędzi samodzielnego poszukiwania odpowiedzi.
- Jak działa tarczyca i co oznaczają badania TSH, fT3, fT4 i USG? Czym jest niedoczynność tarczycy i choroba Hashimoto? Leki i diety: bezlaktozowa, bezglutenowa, przeciwzapalna, goitrogeny, suplementy.
- Dlaczego wykonuje się badania krwi, moczu i badania obrazowe? Jak się do nich przygotować i jak przebiegają? Co oznaczają wyniki badań i ich zaburzenia?
- Jak leczyć katar, kaszel i ból gardła i biegunkę u dziecka? Kiedy zgłosić się do lekarza?
- Czym są i jak krok po kroku przebiegają: narkoza, znieczulenie zewnątrzoponowe i podpajęczynówkowe? Co dzieje się podczas operacji?
- Czym jest i jak objawia się nadciśnienie? Jak mu zapobiegać? Jak mierzyć ciśnienie? Jak leczyć nadciśnienie - rola leków oraz zmiany stylu życia (w tym diety).
- Jak skutecznie leczyć katar, ból gardła, gorączkę i zatoki? Jakich preparatów nie warto kupować? Czym różnią się od siebie infekcje? Kiedy i na co warto się szczepić?