Co warto wiedzieć o morfologii krwi?
- Czym jest morfologia krwi obwodowej?
- Z czego składa się krew?
- Jak zrozumieć wynik morfologii krwi?
- Jakie są wskazania do badania krwi?
- Jak przygotować się do morfologii?
Czym jest morfologia krwi obwodowej?
Definicja morfologii krwi
Morfologia krwi jest podstawowym badaniem diagnostycznym, które służy do oceny składu komórkowego krwi. Jest to jedno z najtańszych i najbardziej podstawowych badań, które zleca lekarz. Często używane jest w pierwszej kolejności w diagnostyce osłabienia, infekcji, czy kontroli przebiegu chorób przewlekłych, a także profilaktycznie jako najprostsze badanie pozwalające potwierdzić zdrowie.
Z czego składa się krew?
Krew można porównać do zupy, której składnikami są:
- osocze – czyli wywar, „rzadka” część zupy,
- elementy morfotyczne krwi, czyli komórki i fragmenty komórek „pływające” w osoczu.
Osocze
Osocze to płynna część krwi, która stanowi 55% jej objętości. Głównym składnikiem osocza jest woda, poza nią znajdują się w nim: białka, substancje odżywcze (glukoza, tłuszcze, aminokwasy), witaminy i jony (takie jak sód, potas, czy wapń). Główną rolą osocza jest transport komórek krwi, hormonów i innych substancji niezbędnych do funkcjonowania całego organizmu.
Elementy morfotyczne krwi
Elementy morfotyczne krwi to komórki, które znajdują się w osoczu. Można podzielić je na 3 grupy:
- czerwone krwinki (inaczej erytrocyty),
- białe krwinki (inaczej leukocyty),
- płytki krwi (inaczej trombocyty, które nie są właściwie komórkami, ale fragmentami komórek).
Morfologia krwi obwodowej służy właśnie do badania elementów morfotycznych krwi. Na podstawie wyniku lekarz jest w stanie ocenić, czy liczba wszystkich rodzajów elementów morfotycznych jest prawidłowa – czy nie jest ich za mało lub za dużo. Wynik morfologii zawiera również dodatkowe informacje, które pozwalają ocenić, czy komórki znajdujące się we krwi są prawidłowe.
Jak zrozumieć wynik morfologii krwi obwodowej?
Wyniki morfologii krwi
Wyniki morfologii krwi różnią się w zależności od miejsca (przychodni, laboratorium), w którym zostało wykonano badanie:
- mogą zawierać od 14 do nawet 25 parametrów,
- kolejność parametrów może być inna,
- zakresy norm są inne dla każdego laboratorium.
W tym artykule skupimy się na omówieniu najważniejszych parametrów, a podawane zakresy norm są przybliżone.
Wynik morfologii dostarcza nam informacji na temat 3 różnych grup komórek, dlatego dla jego łatwiejszego zrozumienia, dzieli się go na:
- parametry związane z czerwonymi krwinkami,
- parametry związanie z białymi krwinkami,
- parametry związane z płytkami krwi.
Parametry czerwonych krwinek
Parametry czerwonych krwinek
Czerwone krwinki (czyli erytrocyty) są najbardziej licznymi komórkami krwi. Mają kształt dwuwklęsłych dysków, których prawie całą objętość wypełnia czerwony barwnik – hemoglobina. Hemoglobina jest białkiem, a jej specjalnym składnikiem jest żelazo. To właśnie dzięki hemoglobinie i zawartemu w niej żelazu erytrocyty mają zdolność wiązania tlenu, który otrzymują w płucach, a potem roznoszą po całym organizmie. Morfologia krwi obwodowej dostarcza informacji na temat ilości, wielkości, kształtu erytrocytów, a także odpowiedniej zawartości hemoglobiny.
- RBC – (ang. red blood cell count) – liczba erytrocytów (czerwonych krwinek) w 1 litrze lub 1 μl (mikrolitrze) krwi. Norma RBC różni się w zależności od płci – u mężczyzn czerwonych krwinek jest więcej niż u kobiet.
- HCT, czyli hematokryt. Parametr, który określa, jaki procent całej objętości krwi stanowią krwinki czerwone. Norma HCT różni się w zależności od płci – u mężczyzn czerwonych krwinek jest więcej niż u kobiet.
- HGB – określa stężenie hemoglobiny, czyli ile gramów hemoglobiny znajduje się w decylitrze krwi. Norma HGB różni się w zależności od płci – u mężczyzn stężenie hemoglobiny jest wyższe niż u kobiet.
Obniżony poziom RBC, HCT i HGB świadczy o niedokrwistości, czyli anemii.
Lekarz rozpoznaje niedokrwistość na podstawie stężenia hemoglobiny, ponieważ RBC i HCT są mniej wiarygodnymi parametrami. Przyczyn niedokrwistości jest bardzo wiele, m.in. utrata krwi, niedobory żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego, zbyt szybkie niszczenie czerwonych krwinek lub niedostateczna ich produkcja przez szpik.
Podwyższony poziom RBC, HCT i HGB może być spowodowany przez odwodnienie.
U osób odwodnionych we krwi znajduje się mniej wody, która jest głównym składnikiem osocza. Krew „zagęszcza się” i chociaż krwinek czerwonych nie przybyło, stanowią one większą część krwi niż przy odpowiednim nawodnieniu.- MCV (ang. mean corpuscular volume) – średnia objętość erytrocytu. To parametr, który określa wielkość czerwonych krwinek.
- MCH (ang. mean corpuscular haemoglobin) – średnia masa hemoglobiny w erytrocycie. Wartości MCH korelują z MCV – większe lub mniejsze czerwone krwinki zawierają odpowiednio więcej lub mniej hemoglobiny.
- MCHC (ang. mean corpuscular haemoglobin concentration) – średnie stężenie hemoglobiny w erytrocycie. Nie ma większego znaczenia diagnostycznego – wartość MCHC zmienia się istotnie jedynie w rzadkich chorobach hematologicznych.
- RDW – miara zróżnicowania wielkości erytrocytów. RDW wskazuje, jak bardzo różnią się od siebie rozmiary czerwonych krwinek w badanej próbce. Wysokie RDW oznacza, że czerwone krwinki w organizmie mają bardzo różne rozmiary. RDW może być wyrażony jako:
- RDW-CV – współczynnik zmienności objętości erytrocytów wyrażany w procentach,
- RDW-SD – odchylenie standardowe rozkładu objętości erytrocytów. Oba te parametry (RDW-CV i RDW-SD) wyrażają to samo, ale w inny sposób.
↓ MCV i MCH (małe krwinki) jest typowy dla niedoboru żelaza, a także dla niektórych rzadkich wrodzonych chorób krwi.
↑ MCV i MCH (duże krwinki) występuje w niedoborze witaminy B12 lub kwasu foliowego, a także u osób z chorobami wątroby.
Parametry białych krwinek
Parametry białych krwinek
Białe krwinki (czyli leukocyty) są komórkami układu odpornościowego. Powstają w szpiku kostnym oraz w układzie chłonnym, z których przechodzą do krwi i wędrują po całym ciele. Ich głównym zadaniem jest ochrona organizmu przed wirusami i bakteriami. To różnorodna grupa komórek, które dzielą się na kilka rodzajów i specjalizują w różnych metodach walki z patogenami.
- WBC (ang. white blood cells) lub LEU – całkowita liczba białych krwinek (leukocytów) w mikrolitrze lub litrze krwi. Obniżenie liczby leukocytów (zwane leukopenią) najczęściej występuje przejściowo po infekcjach wirusowych, takich jak grypa lub przeziębienie, a rzadziej po stosowaniu niektórych leków. Zwiększenie liczby leukocytów (zwane leukocytozą) jest charakterystyczne dla toczącego się zakażenia. Niewielki wzrost liczby leukocytów może wystąpić w przypadku nieprawidłowego przygotowania do badania, np. jeśli przed pobraniem krwi pacjent będzie uprawiał aktywność fizyczną lub zje posiłek. Poza liczbą całkowitą leukocytów morfologia krwi podaje, jaki odsetek wszystkich białych krwinek stanowią poszczególne ich rodzaje. W wielu laboratoriach podawane też są liczby bezwzględne danych komórek.
- NEU – skrót oznaczający neutrofile
- NEU% – jaki odsetek wszystkich leucytów stanowią neutrofile,
- NEU# – liczba bezwzględna neutrofili w jednostce objętości. Neutrofile to największa grupa wśród leukocytów – mogą stanowić nawet do 80% wszystkich białych krwinek. Te wyjątkowe komórki mają zdolność fagocytozy, czyli pochłaniania i trawienia mikroorganizmów. W trakcie stanu zapalnego neutrofile przemieszczają się do obszarów zakażonych, przenikają z krwi do tkanek, gdzie uwalniają enzymy i substancje bakteriobójcze.
- LYMPH – skrót, który oznacza odsetek lub liczbę limfocytów. Limfocyty to bardzo ważne komórki układu odpornościowego. Dzielą się na 2 główne grupy:
- 1) limfocyty T, które bezpośrednio atakują zainfekowane komórki,
- 2) limfocyty B, które produkują przeciwciała.
Najczęstszą nieprawidłowością związaną z neutrofilami jest ich WZROST, który jest bardzo charakterystyczny dla toczącej się infekcji bakteryjnej. WZROST liczby limfocytów jest charakterystyczny dla infekcji, zwłaszcza wirusowych, ale może wystąpić w niektórych zakażeniach bakteryjnych.
- MONO – skrót, który oznacza odsetek lub liczbę monocytów. Monocyty to rodzaj białych krwinek, które krążą we krwi, a po przedostaniu się do zakażonych obszarów przekształcają się w makrofagi, które pochłaniają patogeny i zainfekowane komórki.
- EOS – skrót, który oznacza odsetek lub liczbę eozynofili. Eozynofile to nieliczna grupa komórek, których głównym zadaniem jest zwalczanie pasożytów. Poza tym uczestniczą w reakcjach alergicznych.
- BASO – skrót, który oznacza odsetek lub liczbę bazofili. Bazofile to najmniej liczne białe krwinki, które uczestniczą w procesach zapalnych oraz reakcjach alergicznych. Obniżenie lub zwiększenie liczby bazofili najczęściej nie ma większego znaczenia diagnostycznego.
Wzrost liczby monocytów może wystąpić w przebiegu infekcji bakteryjnej lub wirusowej. Zazwyczaj nie ma jednak większego znaczenia diagnostycznego. WZROST liczby eozynofilów jest charakterystyczny dla chorób alergicznych oraz pasożytniczych. Nie jest to jednak dokładny wskaźnik – przyczyny wzrostu liczby eozynofilów mogą być zupełnie inne (np. przejściowy wzrost w okresie zdrowienia po infekcji, reakcja na lek lub środki chemiczne). Jeśli w wyniku morfologii krwi zauważysz podwyższoną liczbę eozynofilów, ale nie odczuwasz żadnych niepokojących objawów – nie musisz szukać u siebie tasiemca :)
Parametry płytek krwi
Parametry płytek krwi
Płytki krwi (czyli trombocyty) to maleńkie, oderwane i różnokształtne fragmenty dużych komórek – megakariocytów. Powstają w szpiku kostnym. Głównym zadaniem trombocytów jest rozpoczynanie procesu krzepnięcia krwi. Gdy dochodzi do uszkodzenia naczynia krwionośnego, płytki krwi gromadzą się w tym miejscu, aby utworzyć skrzep – zapobiegając dalszej utracie krwi.
W wyniku morfologii krwi obwodowej można znaleźć również parametry płytkowe, czyli wskaźniki, które opisują cechy płytek krwi. Ich wartości są brane pod uwagę u osób z rzadkimi chorobami krwi i szpiku, ale nie mają większego znaczenia u zdrowej osoby. Dlatego część laboratoriów w ogóle nie uwzględnia parametrów płytkowych w swoich analizach. Do parametrów płytkowych należą:
- MPV,
- PDW,
- P-LCR,
- PCT.
ZA MAŁA liczba płytek, zwana małopłytkowością, powoduje zwiększoną tendencję do krwawień. Może mieć wiele różnych przyczyn, takich jak:
- niewystarczająca produkcja płytek w przypadku uszkodzenia szpiku kostnego, niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego,
- zwiększone niszczenie płytek we krwi przez przeciwciała w niektórych chorobach autoimmunologicznych.
ZA WYSOKA liczba płytek, zwana nadpłytkowością, występuje dużo rzadziej. Do jej najczęstszych przyczyn należy niedokrwistość spowodowana niedoborem żelaza oraz stan zapalny organizmu, np. w przebiegu zakażenia.
Jakie są wskazania do morfologii?
Profilaktyka zdrowotna, diagnostyka i monitorowanie
Kiedy należy wykonać badanie morfologii krwi obwodowej?
- Morfologia krwi obwodowej jest jednym z podstawowych badań, które dostarcza informacji na temat całościowego stanu zdrowia pacjenta. Dlatego morfologię często wykonuje się profilaktycznie – bez podejrzenia choroby.
- Jeśli męczą Cię niewyjaśnione objawy, lekarz prawdopodobnie zleci Ci morfologię krwi. Lekarze zlecają to badanie zwłaszcza, gdy podejrzewają: – niedokrwistość (czyli anemię), – zakażenie (np. zapalenie płuc).
- Jeśli czeka Cię zabieg operacyjny, to morfologia krwi jest obowiązkowa! Dzięki niej lekarz sprawdza, czy Twój organizm jest w odpowiedniej kondycji do przeprowadzenia operacji.
- Jeśli zaczynasz brać nowe leki, lekarz może zalecić badanie morfologii krwi przed i po rozpoczęciu leczenia, żeby sprawdzić, czy wpływają one na liczbę komórek krwi. To pomaga w dostosowaniu leczenia, jeśli zajdzie taka potrzeba.
Jak przygotować się do morfologii?
Zalecenia przed badaniem
- Zgłoś się na pobranie krwi NA CZCZO, czyli bez jedzenia przez co najmniej 8 godzin przed badaniem, najlepiej z samego rana.
- Bezpośrednio przed pobraniem krwi usiądź w poczekalni i odpocznij przez około 15 minut. Pozycja stojąca może wpłynąć na wyniki morfologii.
- Powstrzymaj się od intensywnego wysiłku fizycznego w przeddzień badania.
- Nie pij alkoholu w dzień przed pobraniem krwi.
- W dniu badania nie pal papierosów przed pobraniem krwi.
Dlaczego interpretacja wyników morfologii jest trudna?
Samo odczytanie wyników morfologii krwi nie jest skomplikowane, zwłaszcza że na karcie wyniku znajdują się zakresy norm, a większość laboratoriów oznacza ewentualne odchylenia symbolami (↓ lub ↑) albo literami. Wyzwanie pojawia się w interpretacji wyników morfologii, którą warto powierzyć lekarzowi – zwłaszcza jeśli wyniki nie mieszczą się w normie.
Kiedy otrzymasz wynik morfologii krwi, pamiętaj, że:
- nieprawidłowy wynik nie oznacza od razu choroby. Odchylenia mogą być przejściowe (np. w okresie zdrowienia po infekcji) albo wynikać ze złego przygotowania do badania. Ponadto pojedyncze, niewielkie odchylenia od normy bardzo często nie mają żadnego znaczenia.
- prawidłowy wynik morfologii nie wyklucza istnienia choroby. Morfologia krwi mówi tylko i aż o liczbie i cechach komórek krwi. Nie każda choroba wpływa na te parametry.
- Morfologia krwi zawiera około 20 różnych parametrów, które należy oceniać łącznie, dodatkowo uwzględniając objawy (lub ich brak), badanie lekarskie i wyniki innych badań dodatkowych. Nieprawidłowy wynik jednego lub nawet kilku wskaźników bez umiejętności połączenia ich z pozostałymi parametrami i dolegliwościami pacjenta nie dostarcza żadnej wartościowej informacji.
Dlatego zanim dokonasz samodzielnej diagnozy wyników swojej morfologii (podejrzewając rzadkie i groźne choroby), zwróć się do lekarza, który zalecił Ci wykonanie morfologii krwi 🙂
Zapisz się do naszego newslettera i otrzymuj materiały edukacyjne, informacje o nowych artykułach, kursach i zniżkach.
Ucz się zdrowia z darmowymi kursami!
Poznaj niezbędną wiedzę, która da Ci poczucie kompetencji i oszczędzi samodzielnego poszukiwania odpowiedzi.
- Jak działa tarczyca i co oznaczają badania TSH, fT3, fT4 i USG? Czym jest niedoczynność tarczycy i choroba Hashimoto? Leki i diety: bezlaktozowa, bezglutenowa, przeciwzapalna, goitrogeny, suplementy.
- Dlaczego wykonuje się badania krwi, moczu i badania obrazowe? Jak się do nich przygotować i jak przebiegają? Co oznaczają wyniki badań i ich zaburzenia?
- Jak leczyć katar, kaszel i ból gardła i biegunkę u dziecka? Kiedy zgłosić się do lekarza?
- Czym są i jak krok po kroku przebiegają: narkoza, znieczulenie zewnątrzoponowe i podpajęczynówkowe? Co dzieje się podczas operacji?
- Czym jest i jak objawia się nadciśnienie? Jak mu zapobiegać? Jak mierzyć ciśnienie? Jak leczyć nadciśnienie - rola leków oraz zmiany stylu życia (w tym diety).
- Jak skutecznie leczyć katar, ból gardła, gorączkę i zatoki? Jakich preparatów nie warto kupować? Czym różnią się od siebie infekcje? Kiedy i na co warto się szczepić?