Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP)
- Czym jest POChP i skąd się bierze?
- Jak objawia się i przebiega POChP?
- Na czym polega leczenie POChP?
Wprowadzenie do przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP)
Czym jest POChP?
Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) to choroba dolnych dróg oddechowych – oskrzeli, oskrzelików i pęcherzyków płucnych, które widzisz obok na ilustracji. Charakteryzuje się przewlekłymi objawami ze strony układu oddechowego, wynikającymi z nieprawidłowości dróg oddechowych (pod postacią zapalenia oskrzeli i oskrzelików) i/lub pęcherzyków płucnych (pod postacią rozedmy), powodujące przewlekłe, często postępujące ograniczenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe.
Jak rozwija się POChP?
Na skutek narażenia dróg oddechowych na dym tytoniowy lub zanieczyszczenia powietrza, dochodzi do przewlekłego zapalenia dolnych dróg oddechowych. Zapalenie prowadzi do nadmiernej produkcji śluzu oraz upośledzenia działania nabłonka oddechowego, wskutek czego drogi oddechowe nie są prawidłowo oczyszczane z wpadających tam zanieczyszczeń. Co więcej, dochodzi do przebudowy oskrzeli i oskrzelików, a także do ich zwężania się. Na te zmiany nakłada się tak zwana rozedma, czyli pękanie i zlewanie się pęcherzyków płucnych – struktury, w której zachodzi wymiana gazowa). Wskutek tego utrudniony jest przepływ powietrza do pęcherzyków płucnych, a wymiana gazowa w płucach jest utrudniona – do krwi w płucach dostaje się więc zbyt mało tlenu.
Przyczyny i czynniki ryzyka POChP
Kto choruje na POChP?
W zdecydowanej większości przypadków POChP jest związane z nałogiem palenia tytoniu. Częściej chorują na nią mężczyźni, a początek objawów zaczyna się zwykle po 40. roku życia. Według szacunków WHO – POChP zajmuje 3. pozycję wśród najczęstszych przyczyn zgonów na świecie.
Jakie są czynniki ryzyka zachorowania na POChP?
Czynniki ryzyka zachorowania na POChP możemy podzielić na dwie kategorie:
- Czynniki osobnicze – czyli te, które związane są z tym jak żyjemy albo na co chorujemy:
- Palenie tytoniu to najważniejszy czynnik ryzyka, odpowiedzialny za rozwój ok. 8 na 10 przypadków POChP.
- Bierne wdychanie dymu tytoniowego.
- Genetycznie uwarunkowany niedobór α₁-antytrypsyny – <1% przypadków POChP.
- Przewlekłe zapalenie oskrzeli.
- Nadreaktywność oskrzeli i astma.
- Przebyta gruźlica płuc.
- Czynniki odpowiedzialne za obniżenie szczytowej czynności płuc.
- Zakażenie HIV.
- Czynniki środowiskowe – czyli te związane z otoczeniem, w którym przebywamy:
- Narażenie zawodowe na pyły / związki chemiczne / opary.
- Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego.
- Niski status społeczny i ekonomiczny.
Obecność tych czynników sprawia, że dana osoba ma WIĘKSZE ryzyko zachorowania na Przewlekłą Obturacyjną Chorobę Płuc, niż osoba, która nie posiada żadnego z wymienionych.
Objawy i diagnostyka POChP
Jak objawia się POChP?
Jak w takim razie objawia się POChP? Głównymi objawami choroby są:
- Przewlekły kaszel – występujący codziennie okresowo, często przez cały dzień.
- Przewlekłe odkrztuszanie plwociny – największe po przebudzeniu, często utrzymujące się przez cały dzień.
- Duszność – początkowo pojawiająca się tylko podczas wysiłku fizycznego, z czasem przebiegu choroby – występująca również w spoczynku, czyli na przykład podczas siedzenia.
- Łatwe męczenie się.
- Spadek apetytu i chudnięcie.
Jak potwierdza i diagnozuje się POChP?
Lekarz może rozpoznać POChP na podstawie rozmowy z pacjentem oraz wyniku spirometrii, w której wskaźnik FEV1/FVC wyniesie <0,7 po inhalacji leku rozkurczającego oskrzela (400 µg salbutamolu/fenoterolu).
Stosunek FEV1/FVC to wskaźnik używany w spirometrii do oceny funkcji płuc. FEV1 (Forced Expiratory Volume in 1 second) to objętość powietrza, którą można “wydmuchnąć” z płuc w pierwszej sekundzie wydechu po pełnym wdechu. FVC (Forced Vital Capacity) oznacza z kolej maksymalną objętość powietrza, którą można “wydmuchnąć” po pełnym wdechu.
W trakcie diagnostyki służącej do oceny stanu pacjenta wykonywane mogą być też badania:
- czynnościowe, takie jak pletyzmografia, TLCO i ocena tolerancji wysiłku,
- obrazowe, takie jak RTG i TKWR klatki piersiowej,
- laboratoryjne, takie jak morfologia krwi obwodowej, pulsoksymetria, gazometria, posiew plwociny czy badania w kierunku niedoboru α₁-antytrypsyny.
Zaostrzenie POChP
Czym jest zaostrzenie POChP?
Tym, czego najbardziej boimy się – jako lekarze – u pacjenta chorującego na POChP jest tak zwane “zaostrzenie”. To nic innego, jak występujące przez jakiś czas zwiększenie nasilenia duszności i/lub kaszlu z odkrztuszaniem plwociny w ciągu <14 dni, którym mogą towarzyszyć przyspieszony oddech lub rytm serca. Zaostrzenie często wiąże się z nasileniem procesu zapalnego w płucach i zapalenia w całym organizmie i zwykle trwa 7–10 dni, choć samo nasilenie objawów może się utrzymywać znacznie dłużej.
Co wywołuje zaostrzenie POChP?
- Najważniejszą i najczęstszą przyczyną zaostrzeń są zakażenia układu oddechowego (wirusowe lub bakteryjne). To też powód, dla którego osobom chorującym na POChP zaleca się regularne szczepienia ochronne, przeciwko grypie, COVID-19 czy pneumokokom.
- Wzrost zanieczyszczenia powietrza (np. pyłami, dwutlenkiem azotu, dwutlenkiem siarki).
- Przerwanie leczenia przewlekłego.
Przyczyna ⅓ ciężkich zaostrzeń POChP pozostaje nieznana.
Jak dzieli się zaostrzenie POChP?
Zaostrzenie POChP możemy sklasyfikować ze względu na jego intensywność i rodzaj wymaganego leczenia:
- lekkie – wystarczy stosowanie krótko działających leków rozkurczających oskrzela,
- umiarkowane – konieczne zastosowanie również antybiotyku i/lub sterydów.
- ciężkie – konieczna hospitalizacja, czyli leczenie w szpitalu.
Jak leczy się zaostrzenie POChP?
U każdego chorego z zaostrzeniem POChP należy zastosować lek wziewny rozszerzający oskrzela (krótko działający β₂-mimetyk – salbutamol + ew. lek przeciwcholinergiczny – bromek ipratropium). Można też wdrożyć leczenie preparatem złożonym, zawierającym oba te leki. U chorego z umiarkowanym zaostrzeniem dodatkowo włącza się leczenie sterydami, czasami dodaje się do tego również antybiotyki oraz leczenie tlenem.
Grupy chorych na POChP
Dlaczego chorych na POChP dzieli się na grupy?
Odpowiedź jest prosta – by dobrać im adekwatny rodzaj leczenia. Aby przydzielić pacjenta do odpowiedniej grupy, konieczne jest przeprowadzenie całościowej oceny POChP, której dokonuje się na podstawie:
- oceny stopnia ciężkości obturacji w spirometrii,
- oceny charakteru i nasilenia objawów podmiotowych,
- oceny ryzyka zaostrzeń,
- oceny współistnienia innych chorób.
Na podstawie oceny nasilenia objawów oraz ryzyka zaostrzeń wyodrębnia się 3 grupy chorych na POChP → A, B i E. Opisany podział jest podstawą wyboru leczenia.
Leczenie POChP
Jakie są cele leczenia POChP?
Celem leczenia POChP jest zmniejszenie nasilenia objawów i zmniejszenie ryzyka zostrzeń. Leczenie ma złagodzić objawy, poprawić funkcjonowanie pacjenta podczas wysiłku fizycznego i poprawić jego ogólny stan zdrowia. Zapobieganie zaostrzeniom spowalnia rozwój choroby i pomaga zmniejszyć śmiertelność.
Jak leczy się POChP?
Rozwinięta POChP nie może być wyleczona (nie ma jak cofnąć zmian, które już zaszły w drogach oddechowych), stąd leczenie trwa do końca życia. Obejmuje ono:
- całkowite zaprzestanie palenia tytoniu (jedyny sposób na spowolnienie postępu choroby),
- rehabilitację,
- codzienną aktywność fizyczną,
- ćwiczenia oddechowe i fizyczne,
- edukacja,
- wsparcie psychiczne,
- leczenie żywieniowe,
- leczenie farmakologiczne (czyli przyjmowanie leków).
Jakie leki stosuje się w przewlekłym leczeniu POChP?
Większość leków stosuje się w postaci wziewnej, a wybór początkowego leczenia zależy od grupy POChP, do której zostanie zakwalifikowany chory. Podstawą leczenia są leki wziewne rozkurczające oskrzela, a u niektórych chorych również lek przeciwzapalny.
W zaostrzeniach a także dalszych stadiach choroby, stosuje się także sterydy, domowe leczenie tlenem i antybiotykoterapię.
PL-16656
Zapisz się do naszego newslettera i otrzymuj materiały edukacyjne, informacje o nowych artykułach, kursach i zniżkach.
Ucz się zdrowia z darmowymi kursami!
Poznaj niezbędną wiedzę, która da Ci poczucie kompetencji i oszczędzi samodzielnego poszukiwania odpowiedzi.
- Jak działa tarczyca i co oznaczają badania TSH, fT3, fT4 i USG? Czym jest niedoczynność tarczycy i choroba Hashimoto? Leki i diety: bezlaktozowa, bezglutenowa, przeciwzapalna, goitrogeny, suplementy.
- Dlaczego wykonuje się badania krwi, moczu i badania obrazowe? Jak się do nich przygotować i jak przebiegają? Co oznaczają wyniki badań i ich zaburzenia?
- Jak leczyć katar, kaszel i ból gardła i biegunkę u dziecka? Kiedy zgłosić się do lekarza?
- Czym są i jak krok po kroku przebiegają: narkoza, znieczulenie zewnątrzoponowe i podpajęczynówkowe? Co dzieje się podczas operacji?
- Czym jest i jak objawia się nadciśnienie? Jak mu zapobiegać? Jak mierzyć ciśnienie? Jak leczyć nadciśnienie - rola leków oraz zmiany stylu życia (w tym diety).
- Jak skutecznie leczyć katar, ból gardła, gorączkę i zatoki? Jakich preparatów nie warto kupować? Czym różnią się od siebie infekcje? Kiedy i na co warto się szczepić?
Źródła
- A. Antczak i in., Choroby obturacyjne, w: Pulmonologia, red. A. Antczak, t. 2, Warszawa 2020 (Wielka Interna).
- J. Bohosiewicz, Wady wrodzone ściany klatki piersiowej, w: Chirurgia dziecięca, red. M. Bagłaj, P. Kaliciński, Warszawa 2016.
- P. Boros, F. Mejza, Badania czynnościowe. Badania czynnościowe układu oddechowego, w: Interna Szczeklika. Mały podręcznik 2022/23, red. P. Gajewski, Kraków 2022.
- P. Boros, Diagnostyka chorób płuc. Ocena czynności układu oddechowego, w: Pulmonologia, red. A. Antczak, t. 1, Warszawa 2020 (Wielka Interna).
- T. Brzozowski, Krew, w: Fizjologia człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny, red. S.J. Konturek, wyd. 2, Wrocław 2013.
- T.J. Craig, M.P. Henao, Advances in managing COPD related to α1‐antitrypsin deficiency: An under‐recognized genetic disorder, „Allergy” 2018, tom 73, nr 11.
- A. Dutkowska, Co powiedzieć o chorobie pacjentowi ze świeżo rozpoznaną POChP?, w: POChP w przypadkach klinicznych, red. A. Antczak, Warszawa 2018.
- G. Durska, Niedobór alfa1-antytrypsyny (AAT) [online], w: Medycyna Praktyczna dla pacjentów, https://www.mp.pl/pacjent/pochp/lista/92219,niedobor-alfa1-antytrypsyny-aat.
- M. Kotschy, Patofizjologia chorób krwi i układu krwiotwórczego. Choroby krwi i układu krwiotwórczego, w: Patofizjologia. Podręcznik dla studentów medycyny, red. S. Maśliński, J. Ryżewski, t. 1, wyd. 4, Warszawa 2012.
- M. Kurzyna i in., Choroby układu krążenia. Nadciśnienie płucne (NP), w: Interna Szczeklika. Mały podręcznik 2022/23, red. P. Gajewski, Kraków 2022.
- F.D. McCool, G.E. Tzelepis, Zaburzenia funkcji przepony, „Neurologia po Dyplomie” 2012, tom 7, nr 6.
- W. Pierzchała i in., Choroby układu oddechowego. Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), w: Interna Szczeklika. Mały podręcznik 2022/23, red. P. Gajewski, Kraków 2022.
- M. Podolak-Dawidziak i in., Choroby układu krwiotwórczego. Niedokrwistości i inne nienowotworowe choroby układu krwiotwórczego, red. A. Hellmann, B. Ochrem, w: Interna Szczeklika 2022, red. P. Gajewski, Kraków 2022.
- M. Podolak-Dawidziak, B. Ochrem, Choroby układu krwiotwórczego. Niedokrwistości, w: Interna Szczeklika. Mały podręcznik 2022/23, red. P. Gajewski, Kraków 2022.
- D. Snadden i in., Zebranie wywiadu i badanie stanu pacjenta. Wywiad lekarski, w: Macleod. Badanie kliniczne, red. G. Douglas, F. Nicol, C. Robertson, tłum. K. Dzięcioł, ilustr. R. Britton, E. Danielson, wyd. 2, Wrocław 2017.
- W. Szczeklik i in., Choroby układu oddechowego. Badania diagnostyczne, red. E. Niżankowska-Mogilnicka, R. Krenke, F. Mejza, w: Interna Szczeklika 2022, red. P. Gajewski, Kraków 2022.
- M. Świerczyńska-Krępa i in., Choroby układu oddechowego. Choroby dróg oddechowych, red. E. Niżankowska-Mogilnicka, R. Krenke, F. Mejza, w: Interna Szczeklika 2022, red. P. Gajewski, Kraków 2022.
- J. Zieliński, Choroby obturacyjne. Przewlekła obturacyjna choroba płuc, przewlekłe zapalenie oskrzeli, rozedma [online], w: Pulmonologia (Wielka Interna), https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/1088,przewlekla-obturacyjna-choroba-pluc-przewlekle-zapalenie-oskrzeli-rozedma.