Czym są oskrzela?

Oskrzela są częścią układu oddechowego człowieka i pełnią ważną rolę w przewodzeniu powietrza między tchawicą a płucami. Tchawica w obrębie klatki piersiowej rozgałęzia się na dwa oskrzela główne, a te ulegają dalszym podziałom na mniejsze oskrzela, a później oskrzeliki (niczym gałęzie drzewa; stąd czasem używa się pojęcia „drzewo oskrzelowe”). Ma to na celu doprowadzanie powietrza do pęcherzyków płucnych, w których zachodzi wymiana tlenu i dwutlenku węgla między krwią a pęcherzykami płucnymi. Drogi oddechowe są przy okazji ciągle narażone na kontakt z zanieczyszczeniami i czynnikami infekcyjnymi (głównie wirusami). Oskrzela mają budowę rurek, które w swoim wnętrzu posiadają wyściółkę (błonę śluzową) z malutkimi rzęskami, których drobne ruchy umożliwiają usuwanie zanieczyszczeń.

Czym jest ostre zapalenie oskrzeli?

Ostre zapalenie oskrzeli to infekcja dolnych dróg oddechowych (poniżej krtani), którą rozpoznaje się po wykluczeniu zapalenia płuc. Jest to częsty powód zgłaszania się do lekarza, a chorują przede wszystkim dzieci. Słowo „ostre” oznacza, że objawy trwają poniżej 3 tygodni (chociaż nierzadko kaszel po infekcji może utrzymywać się dłużej – tzw. kaszel poinfekcyjny).

Czym innym jest przewlekłe zapalenie oskrzeli, w którym objawy rozwijają się przez dłuższy czas (miesiące, lata), mogą mieć okresy zaostrzeń i remisji. Na przewlekłe zapalenie oskrzeli typowo chorują palacze tytoniu, jest ono składową przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). Przewlekłe zapalenie oskrzeli może występować również w astmie.

W tym artykule skupiamy się na ostrym zapaleniu oskrzeli.

Ostre zapalenie oskrzeli najczęściej ma łagodny przebieg, a podstawowym lekiem jest czas potrzebny na zwalczenie infekcji przez nasz organizm. Przy niedużych objawach przeziębienia bądź zapalenia oskrzeli wizyta u lekarza nie jest bezwzględnie konieczna, ponieważ zasadniczo nie zmienia postępowania.

Dla pewnej (niewielkiej) grupy osób zapalenie oskrzeli może być groźne:

1. Może doprowadzać do zaostrzeń chorób przewlekłych (astma, POChP, choroby serca).
2. Niekiedy może dochodzić do powikłań, np. zapalenia płuc (przemawia za nim przedłużająca się (powyżej kilku dni) gorączka, przyspieszony oddech i rytm serca, występowanie charakterystycznych zmian osłuchowych stwierdzonych przez lekarza).
3. Gdy przyczyną jest wirus grypy, przebieg może być cięższy, szczególnie u grup zwiększonego ryzyka – szczegółowo omawiamy te zagadnienia w artykułach o grypie i o szczepieniach na grypę.

Leczenie

1. W zapaleniu oskrzeli nie należy stosować rutynowo antybiotyków – antybiotyki nie zwalczają wirusów i nie działają w ostrym wirusowym zapaleniu oskrzeli! Nadużywanie antybiotyków prowadzi do powstawania bakterii na nie opornych, niszczy florę bakteryjną jelit oraz może prowadzić do wystąpienia działań niepożądanych leku.
2. W ostrym zapaleniu oskrzeli stosuje się leczenie objawowe:
   1. leki przeciwgorączkowe (paracetamol, ibuprofen).
3. Ewentualnie leki przeciwkaszlowe (jednak pamiętajmy, że kaszel jest odruchem obronnym organizmu!):
   1. w suchym i męczącym kaszlu stosujemy leki przeciwkaszlowe (np. dekstrometorfan),
   2. w przypadku odkrztuszania wydzieliny – postępowanie ułatwiające jej usuwanie (np. nawilżanie powietrza, acetylocysteina).
4. W okresie epidemii grypy lekarz może zadecydować o włączeniu leków przeciwwirusowych (oseltamiwir), warto również się zaszczepić.
5. Antybiotyk podaje się w przypadku stwierdzenia zapalenia oskrzeli o podłożu bakteryjnym (głównie krztusiec) lub stwierdzenia zapalenia płuc.
6. W przypadkach, gdy lekarz podczas badania stwierdzi cechy obturacji (zwężenia) oskrzeli, może być korzystne zastosowanie leków wziewnych rozszerzających oskrzela.